جغرافیای سال دوم
جغرافيا
درس اول: از کره ي جغرافيايي چه مي آموزيم؟
آيا تاکنون به يک کره ي جغرافيايي توجه کرده ايد؟
شکل ها و رنگ هاي روي کره را مشاهده کنيد. قسمت هاي وسيع آبي رنگ آن، اقيانوس ها هستند. اقيانوس ها و آب هاي بسيار پهناور و وسيع اند که سطح کره ي زمين را فرا گرفته اند.
در ميان آب ها، خشکي هاي بسياربزرگ را مي بينيد. به اين خشکي ها قاره مي گويند. ادامه ي قاره ها در زير آب اقيانوس ها قرار دارد.
باتوجه به کره ي جغرافيايي، قاره هاي روي زمين را نام ببريد.
اکنون با نگاهي به کره ي جغرافيايي حدس بزنيد که مساحت آب ها روي کره ي زمين بيشتر است يا مساحت خشکي ها؟
فعاليت :
1 – باتوجه به شکل2، نام قاره ها را به ترتيب وسعت آن ها در جدول بنويسيد:
1 – آسيا / 2 – آمريکا / 3 – آفريقا / 4- قطب جنوب / 5- اروپا / 6-استراليا و اقيانوسيه
2- بيشتر خشکي ها در نيم کره ي شمالي قرار دارند.
بيشترخشکي ها در نيم کره ي جنوبي قرار دارند.
3 –سه قاره ي نزديک به هم کدام اند؟
آسيا، اروپا ، آفريقا
4 – کدام قاره تقريباً از قطب شمال تا نزديکي قطب جنوب کشيده شده است؟
قاره ي آمريکا
5 – کدام قاره به طور کامل در نيم کره ي شمالي قرار دارد؟
آسيا و اروپا
6 – کدام قاره در نيم کره ي جنوبي قرار دارد؟
قاره ي استراليا، قاره ي قطب جنوب و اقيانوسيه به طور کامل و آمريکاي جنوبي، جنوب آفريقا در نيم کره ي جنوبي
7 – خط ّاستوا از کدام قاره ها مي گذرد؟
آمريکا، آمريکا و آسيا
8- نصف النهار مبدأ از کدام قاره ها مي گذرد؟
اروپا، آفريقا، قطب جنوب
درس دوم قاره ي آسيا کجاست؟
نقشه ي روبرو، قاره هاي جهان را نشان مي دهد. آيا مي دانيد کدام قاره ي پهناورترين قاره ي جهان است؟ آسيا
قاره ي آسيا تقريباً خشکي هاي جهان را در بر مي گيرد. بلندترين کوه ها، پست ترين نقاط و پهناورترين جلگه هاي زمين در آسيا واقع شده اند.
بيش از نيمي از جمعيت کره ي زمين در قاره ي آسيا به سر مي برند و پرجمعيت ترين کشورهاي جهان در اين قاره قرار دارند.
موقعيت:
آيا مي توانيد بگوئيد قاره ي آسيا از سه طرف به آب هاي کدام اقيانوس ها محدود مي شود؟ هند، آرام، منجمد شمالي
قاره هاي آسيا در محل تنگه ي برينگ از آمريکاي شمالي و در محل کانال سوئز از آفريقا جدا مي شود. علاوه بر اين، کوه هاي اورال مرز بين دو قاره ي آسيا و اروپا را تعيين مي کند.
فعاليت 1:
1 – در نقشه دقت کنيد و به سؤال هاي زير پاسخ دهيد:
1 – قاره ي آسيا از سمت جنوب به اقيانوس هند و از سمت مشرق به اقيانوس آرام و از سمت شمال به اقيانوس منجمد شمالي محدود مي شود.
2 – چهار فلات پي در پي آسيا از غرب به شرق عبارتند از ::
فلات مغولستان <-- تبت <-- فلات ايران <-- فلات آناتولي <--
3 – بلندترين رشته کوه آسيا چه نام دارد؟ نام بلندترين قله ي آن چيست؟
هيماليا، اورست
نقشه ي روبرو، قاره هاي جهان را نشان مي دهد. آيا مي دانيد کدام قاره ي پهناورترين قاره ي جهان است؟ آسيا
قاره ي آسيا تقريباً خشکي هاي جهان را در بر مي گيرد. بلندترين کوه ها، پست ترين نقاط و پهناورترين جلگه هاي زمين در آسيا واقع شده اند.
بيش از نيمي از جمعيت کره ي زمين در قاره ي آسيا به سر مي برند و پرجمعيت ترين کشورهاي جهان در اين قاره قرار دارند.
موقعيت:
آيا مي توانيد بگوئيد قاره ي آسيا از سه طرف به آب هاي کدام اقيانوس ها محدود مي شود؟ هند، آرام، منجمد شمالي
قاره هاي آسيا در محل تنگه ي برينگ از آمريکاي شمالي و در محل کانال سوئز از آفريقا جدا مي شود. علاوه بر اين، کوه هاي اورال مرز بين دو قاره ي آسيا و اروپا را تعيين مي کند.
فعاليت 1:
1 – در نقشه دقت کنيد و به سؤال هاي زير پاسخ دهيد:
1 – قاره ي آسيا از سمت جنوب به اقيانوس هند و از سمت مشرق به اقيانوس آرام و از سمت شمال به اقيانوس منجمد شمالي محدود مي شود.
2 – چهار فلات پي در پي آسيا از غرب به شرق عبارتند از ::
فلات مغولستان <-- تبت <-- فلات ايران <-- فلات آناتولي <--
3 – بلندترين رشته کوه آسيا چه نام دارد؟ نام بلندترين قله ي آن چيست؟
هيماليا، اورست
ناهمواري هاي آسيا:
به نقشه ناهمواري هاي آسيا توجه کنيد. آسيا را از نظر ناهمواري ها مي توان به سه بخش تقسيم کرد:
1 – فلات ها: شامل فلات هاي بلند با ارتفاع زياد و فلات هاي کم ارتفاع قديمي.
2 – سرزمين هاي پهناور و پست جلگه اي در شمال و جنوب آسيا.
3 – سرزمين هاي داراي کوه آتش فشان.
فعاليت 2:
در نقشه ي بالا دقت کنيد و به سؤالات زير پاسخ دهيد:
1 - کدام جلگه، فلات ايران را به شبه جزيره عربستان متصل مي کند؟
جلگه بين النهرين
2 – در مغرب جلگه ي سيبري، کوه .... و در شرق آن رود .... قرار دارد.
اورال - يني سئي
3- رودهاي مهم هند از کدام رشته کوه سرچشمه مي گيرند؟ به کجا مي ريزند؟
رشته کوه هاي هيماليا، به خليج بنگال مي ريزند
4 – رودهاي مهم چين را نام ببريد.
يانگ تسه کيانگ، هوانگهو
5 – با توجه به نقشه ي بالا و اسم هاي داخل دايره هاي زير ، جاهاي خالي را پرکنيد.
به نقشه ناهمواري هاي آسيا توجه کنيد. آسيا را از نظر ناهمواري ها مي توان به سه بخش تقسيم کرد:
1 – فلات ها: شامل فلات هاي بلند با ارتفاع زياد و فلات هاي کم ارتفاع قديمي.
2 – سرزمين هاي پهناور و پست جلگه اي در شمال و جنوب آسيا.
3 – سرزمين هاي داراي کوه آتش فشان.
فعاليت 2:
در نقشه ي بالا دقت کنيد و به سؤالات زير پاسخ دهيد:
1 - کدام جلگه، فلات ايران را به شبه جزيره عربستان متصل مي کند؟
جلگه بين النهرين
2 – در مغرب جلگه ي سيبري، کوه .... و در شرق آن رود .... قرار دارد.
اورال - يني سئي
3- رودهاي مهم هند از کدام رشته کوه سرچشمه مي گيرند؟ به کجا مي ريزند؟
رشته کوه هاي هيماليا، به خليج بنگال مي ريزند
4 – رودهاي مهم چين را نام ببريد.
يانگ تسه کيانگ، هوانگهو
5 – با توجه به نقشه ي بالا و اسم هاي داخل دايره هاي زير ، جاهاي خالي را پرکنيد.
* نام يک دلتاي مهم آسيا، دلتاي بنگال
* نام سه مجمع الجزاير آتش فشاني آسيا: فيليپين ، اندونزي ، ژاپن
* نام دو شبکه جزيره ي بزرگ آسيا: آسيا، هند ، عربستان
درس سوم: آسيا قاره ي فلات هاي بلند و جلگه هاي پهناور
1 – فلات هاي بلند و کوه هاي با ارتفاع زياد:
نقشه ي درس قبل را به خاطر بياوريد. از غرب به شرق آسيا، چهار فلات پي در پي وجود دارد. آيا نام آن ها را به ياد داريد؟ بلندترين آن ها چه نام دارد؟
در حاشيه همه ي اين فلات ها رشته کوه هايي وجود دارد. در جنوب فلات تبت، رشته کوه هاي بسيار بلند هيماليا، همچون ديواري عظيم وجود دارد. بلندترين قله ي اين رشته کوه، اورست است که با ارتفاع 8848 متر، بلندترين قله ي جهان به شمار مي رود. آيا مي دانيد کوهنوردان ايراني در سال 1377 موفق شدند به قله اي اورست صعود کنند؟
در ميان اين رشته کوه ها، گذرگاه ها و تنگه هاي طبيعي بسياري وجود دارد. راه معروف بازرگاني موسوم به جاده ابريشم که در گذشته هاي دور، کشور چين را از طريق ايران به کشورهاي اروپايي پيوند مي داد، از اين گذرگاه عبور مي کرده است.
2 –سرزمين هاي پهناور و پست جلگه ها در شمال و جنوب آسيا:
آيا مي توانيد روي نقشه صفحه 5 ، فلات کم ارتفاع سيبري و جلگه ي سيبري را پيدا کنيد؟ جلگه ي سيبري بين کدام رود و کدام رشته کوه قرار دارد؟ مدت ها قبل از آن که بشر روي زمين پديدار شود به جاي اين جلگه و سرزمين هاي پهناور جنوبي آن، دريايي کم عمق و بسيار وسيع به نام درياي تتيس وجود داشت. درياي خزر (مازندران) و درياچه آرال هر دو باقي مانده ي آن درياي بزرگ هستند.
در شرق جلگه ي سيبري، فلات کم ارتفاع سيبري قرار دارد که يخبندان هاي طولاني در طي هزاران سال باعث متلاشي شدن سنگ هاي آن شده است.
همان طور که مي دانيد، بين رشته کوه ها معمولاً رودهاي بزرگي جريان دارند که آبرفت هاي زيادي را از کوه ها کنده و با خود حمل مي کنند.
اين آبرفت ها در مسير يا در دهانه خود ته نشين و بر روي هم انباشته مي شوند و با گذشت زمان جلگه هايي را پديد مي آورند.
مثلاً جلگه ي عراق از آبرفت رودهاي دجله و فرات به وجود آمده است. دو رود بزرگ گنگ و سند که از کوه هاي هيماليا سرچشمه مي گيرند، جلگه هاي حاصلخيز گنگ و سند را به وجود آورده اند. در چين نيز رودها نقش مهمي در به وجودآمدن جلگه هاي پهناور کناره ي دريا دارند. سطح اين جلگه ها چنان پست و هموارتر است که رودهايي که در آن جريان دارند هر چند يک بار جاي بستر خود را تغيير مي دهند. رودها همچنين آبرفت ها را در دهانه ي خود، جايي که به دريا مي ريزند، انباشته مي کنند. از انباشته شدن آبرفت ها در دهانه ي رودها، دلتاهاي پهناور (سرزمين هاي Δ مانند) به وجود مي آيد. با انباشته شدن دائمي آبرفت ها، دلتاها پيوسته توسعه مي يابند در آب دريا پيش مي روند و جاي مناسبي براي کشاورزي به وجود مي آورند. وجود اين دلتاها در زمين هاي بسيار هموار ممکن است خطر بروز سيلاب را افزايش دهد. چرا؟
3 – سرزمين هاي داراي کوه آتش فشان:
در مشرق و جنوب شرقي آسيا به ويژه در کناره هاي اقيانوس آرام «مجمع الجزاير» هاي بسياري وجود دارد. به دليل ناآرام بودن پوسته ي زمين، آتش فشان ها و زلزله هاي بسياري رخ مي دهد و برخي از اين آتش فشان ها جزايري را به وجود آورده اند.
فعاليت 1:
1- آيا دلتاها جاي مناسبي براي کشاورزي است ؟ چرا؟
بله، زيرا دلتاها از انباشته شدن آبرفت ها در دهانه ي رودها ايجاد مي شوند و در نتيجه اين سرزمين ها خاک حاصلخيز را براي کشاورزي دارا هستند.
2 – منظور از دهانه يا مصبّ رود چيست؟ دلتا چگونه به وجود مي آيد؟
جايي که رود به دريا مي ريزد، دهانه رود ناميده مي شود. از انباشته شدن آبرفت در دهانه رودها دلتاهاي پهناور (سرزمين هاي مانند) به وجود مي آيد.
3 – دلتاي بنگال از آبرفت کدام رودها به وجود آمده است؟ آيا مي توانيد با مراجعه به يک نقشه ي جهان نما يا کره ي جغرافيايي بگوئيد دلتاي بنگال در کدام کشور قرار گرفته است؟
رودهاي گنگ و براهماپوترا، بنگلادش
4 – آيا مي توانيد با مراجعه به يک نقشه ي طبيعي ايران ، يک دلتاي مهم را در شمال کشورمان مشخص کنيد؟ اين دلتا از آبرفت هاي کدام رود به وجود آمده است؟
به عهده دانش آموز
1 – فلات هاي بلند و کوه هاي با ارتفاع زياد:
نقشه ي درس قبل را به خاطر بياوريد. از غرب به شرق آسيا، چهار فلات پي در پي وجود دارد. آيا نام آن ها را به ياد داريد؟ بلندترين آن ها چه نام دارد؟
در حاشيه همه ي اين فلات ها رشته کوه هايي وجود دارد. در جنوب فلات تبت، رشته کوه هاي بسيار بلند هيماليا، همچون ديواري عظيم وجود دارد. بلندترين قله ي اين رشته کوه، اورست است که با ارتفاع 8848 متر، بلندترين قله ي جهان به شمار مي رود. آيا مي دانيد کوهنوردان ايراني در سال 1377 موفق شدند به قله اي اورست صعود کنند؟
در ميان اين رشته کوه ها، گذرگاه ها و تنگه هاي طبيعي بسياري وجود دارد. راه معروف بازرگاني موسوم به جاده ابريشم که در گذشته هاي دور، کشور چين را از طريق ايران به کشورهاي اروپايي پيوند مي داد، از اين گذرگاه عبور مي کرده است.
2 –سرزمين هاي پهناور و پست جلگه ها در شمال و جنوب آسيا:
آيا مي توانيد روي نقشه صفحه 5 ، فلات کم ارتفاع سيبري و جلگه ي سيبري را پيدا کنيد؟ جلگه ي سيبري بين کدام رود و کدام رشته کوه قرار دارد؟ مدت ها قبل از آن که بشر روي زمين پديدار شود به جاي اين جلگه و سرزمين هاي پهناور جنوبي آن، دريايي کم عمق و بسيار وسيع به نام درياي تتيس وجود داشت. درياي خزر (مازندران) و درياچه آرال هر دو باقي مانده ي آن درياي بزرگ هستند.
در شرق جلگه ي سيبري، فلات کم ارتفاع سيبري قرار دارد که يخبندان هاي طولاني در طي هزاران سال باعث متلاشي شدن سنگ هاي آن شده است.
همان طور که مي دانيد، بين رشته کوه ها معمولاً رودهاي بزرگي جريان دارند که آبرفت هاي زيادي را از کوه ها کنده و با خود حمل مي کنند.
اين آبرفت ها در مسير يا در دهانه خود ته نشين و بر روي هم انباشته مي شوند و با گذشت زمان جلگه هايي را پديد مي آورند.
مثلاً جلگه ي عراق از آبرفت رودهاي دجله و فرات به وجود آمده است. دو رود بزرگ گنگ و سند که از کوه هاي هيماليا سرچشمه مي گيرند، جلگه هاي حاصلخيز گنگ و سند را به وجود آورده اند. در چين نيز رودها نقش مهمي در به وجودآمدن جلگه هاي پهناور کناره ي دريا دارند. سطح اين جلگه ها چنان پست و هموارتر است که رودهايي که در آن جريان دارند هر چند يک بار جاي بستر خود را تغيير مي دهند. رودها همچنين آبرفت ها را در دهانه ي خود، جايي که به دريا مي ريزند، انباشته مي کنند. از انباشته شدن آبرفت ها در دهانه ي رودها، دلتاهاي پهناور (سرزمين هاي Δ مانند) به وجود مي آيد. با انباشته شدن دائمي آبرفت ها، دلتاها پيوسته توسعه مي يابند در آب دريا پيش مي روند و جاي مناسبي براي کشاورزي به وجود مي آورند. وجود اين دلتاها در زمين هاي بسيار هموار ممکن است خطر بروز سيلاب را افزايش دهد. چرا؟
3 – سرزمين هاي داراي کوه آتش فشان:
در مشرق و جنوب شرقي آسيا به ويژه در کناره هاي اقيانوس آرام «مجمع الجزاير» هاي بسياري وجود دارد. به دليل ناآرام بودن پوسته ي زمين، آتش فشان ها و زلزله هاي بسياري رخ مي دهد و برخي از اين آتش فشان ها جزايري را به وجود آورده اند.
فعاليت 1:
1- آيا دلتاها جاي مناسبي براي کشاورزي است ؟ چرا؟
بله، زيرا دلتاها از انباشته شدن آبرفت ها در دهانه ي رودها ايجاد مي شوند و در نتيجه اين سرزمين ها خاک حاصلخيز را براي کشاورزي دارا هستند.
2 – منظور از دهانه يا مصبّ رود چيست؟ دلتا چگونه به وجود مي آيد؟
جايي که رود به دريا مي ريزد، دهانه رود ناميده مي شود. از انباشته شدن آبرفت در دهانه رودها دلتاهاي پهناور (سرزمين هاي مانند) به وجود مي آيد.
3 – دلتاي بنگال از آبرفت کدام رودها به وجود آمده است؟ آيا مي توانيد با مراجعه به يک نقشه ي جهان نما يا کره ي جغرافيايي بگوئيد دلتاي بنگال در کدام کشور قرار گرفته است؟
رودهاي گنگ و براهماپوترا، بنگلادش
4 – آيا مي توانيد با مراجعه به يک نقشه ي طبيعي ايران ، يک دلتاي مهم را در شمال کشورمان مشخص کنيد؟ اين دلتا از آبرفت هاي کدام رود به وجود آمده است؟
به عهده دانش آموز
درس چهارم:آب و هواي قاره ّي آسيا چگونه است؟
مي دانيد که براي تعيين وضعيت آب و هوايي هر منطقه، بايد ميزان دما و بارش آن را در طول چندين سال اندازه گيري کنيم. آسيا قاره ي پهناور است که از قطب شمال تا مدار استوا امتداد يافته و دما و بارش در بخش هاي مختلف آن متفاوت است از اين رو، د راين قاره آب و هواي گوناگوني وجود دارد. اکنون با توجه به دو شکل 10 و 11، پراکندگي دما و بارش را در آسيا به طور جداگانه بررسي مي کنيم. همان طور که در نقشه ي مقابل مشاهده مي کنيد، به طور کلي در آسيا سه بخش متفاوت از نظر دما وجود دارد:
1 – سرزمين هاي مجاور قطب شمال و سيبري که در تمام روزهاي سال سرد بوده و داراي يخبندان هاي بسيار و طولاني است.
2 – سرزمين هاي جنوبي که در مجاورت درياها، از درياي سرخ تا جزيره تايوان واقع شده اند و در تمامي روزهاي سال گرم هستند.
3 – بخش هاي داخلي که داراي سرما سخت و خشن و در زمستان ها و گرماي زياد در تابستان ها هستند.(آب و هواي قاره اي يا بري)
فعاليت :
1 – چرا سرزمين تبت همانند سرزمين هاي قطبي شمال و آسيا، د رتمامي روزهاي سال سرد است؟
تبت بلندترين فلات آسياست و اين سرزمين هاي بلند داراي آب و هواي سرد هستند.
2 – چرا سرزمين هاي جنوبي آسيا در تمامي روزهاي سال گرم اند؟
به دليل نزديکي به خط استوا.
تاکنون با مناطق مختلف آسيا از نظر وضعيت دما آشنا شديد، حال به پراکندگي بارش در اين قاره توجه کنيد. آسيا در تمامي بخش ها داراي بارش و رطوبت يکسان نيست بلکه برخي نواحي آن خشک و برخي مرطوب هستند. آيا مي دانيد رطوبت اين مناطق از کجا مي آيد؟ رطوبت از درياها و اقيانوس هاي مجاور مي آيد و سپس به وسيله ي باد به خشکي ها و قاره ها منتقل مي شود. آسيا از نظر ميزان بارش به دو قسمت آسياي مرطوب و آسياي خشک تقسيم شده است:
آسياي مرطوب :
مي دانيد که براي تعيين وضعيت آب و هوايي هر منطقه، بايد ميزان دما و بارش آن را در طول چندين سال اندازه گيري کنيم. آسيا قاره ي پهناور است که از قطب شمال تا مدار استوا امتداد يافته و دما و بارش در بخش هاي مختلف آن متفاوت است از اين رو، د راين قاره آب و هواي گوناگوني وجود دارد. اکنون با توجه به دو شکل 10 و 11، پراکندگي دما و بارش را در آسيا به طور جداگانه بررسي مي کنيم. همان طور که در نقشه ي مقابل مشاهده مي کنيد، به طور کلي در آسيا سه بخش متفاوت از نظر دما وجود دارد:
1 – سرزمين هاي مجاور قطب شمال و سيبري که در تمام روزهاي سال سرد بوده و داراي يخبندان هاي بسيار و طولاني است.
2 – سرزمين هاي جنوبي که در مجاورت درياها، از درياي سرخ تا جزيره تايوان واقع شده اند و در تمامي روزهاي سال گرم هستند.
3 – بخش هاي داخلي که داراي سرما سخت و خشن و در زمستان ها و گرماي زياد در تابستان ها هستند.(آب و هواي قاره اي يا بري)
فعاليت :
1 – چرا سرزمين تبت همانند سرزمين هاي قطبي شمال و آسيا، د رتمامي روزهاي سال سرد است؟
تبت بلندترين فلات آسياست و اين سرزمين هاي بلند داراي آب و هواي سرد هستند.
2 – چرا سرزمين هاي جنوبي آسيا در تمامي روزهاي سال گرم اند؟
به دليل نزديکي به خط استوا.
تاکنون با مناطق مختلف آسيا از نظر وضعيت دما آشنا شديد، حال به پراکندگي بارش در اين قاره توجه کنيد. آسيا در تمامي بخش ها داراي بارش و رطوبت يکسان نيست بلکه برخي نواحي آن خشک و برخي مرطوب هستند. آيا مي دانيد رطوبت اين مناطق از کجا مي آيد؟ رطوبت از درياها و اقيانوس هاي مجاور مي آيد و سپس به وسيله ي باد به خشکي ها و قاره ها منتقل مي شود. آسيا از نظر ميزان بارش به دو قسمت آسياي مرطوب و آسياي خشک تقسيم شده است:
آسياي مرطوب :
به طور کلي ،سه نوع باد موجب انتقال رطوبت به سرزمين هاي داخل قاره ي آسيا مي شود:
1 – بادهاي موسمي در فصل تابستان که از شرق و جنوب شرقي آسيا مي وزد و باران فراوان به همراه مي آورد.
2 – بادهاي باران آور غربي در فصل زمستان که از اقيانوس اطلس به طرف سيبري مي وزند اما پيش از ان که به سيبري برسند، مقدار زيادي از باران خود را در اروپا فرو مي ريزند و سپس با نزديک شدن به سمت مشرقَ، رفته رفته مقدار باران آن ها کاسته مي شود.
3 – بادهاي باران آور مديترانه اي که به خصوص در فصل زمستان مي وزند و چنان که در نقشه مي بينيد. چندان به داخل قاره ي آسيا نفوذ نمي کنند.
آسياي خشک:
تمامي آسياي مرکزي، نواحي غربي و جنوب غربي آسيا شامل شبه جزيره ي عربستان ، نواحي داخلي فلات آناتولي و فلات ايران از نواحي خشک آسيا محسوب مي شوند. بيشتر اين سرزمين ها يا از دريا دورند يا کوه هاي بلند مانع ورود بادهاي مرطوب به داخل آن ها مي شود.
اثرات بادهاي موسمي:
همان طور که خوانديد، سرزمين ها مشرق و جنوب شرقي آسيا در تابستان ها در معرض وزش بادهاي باران آور موسمي قرار دارند. فعاليتهاي کشاورزي در اين نواحي بستگي بسياري به ريزش اين باران ها دارد. همه ساله عده ي زيادي از مردم اين نواحي هم زمان با ريزش باران هاي موسمي در تابستان، به روستاها و نواحي کشاورزي مهاجرت کرده و در فعاليت هاي کشاورزي به خصوص در کشت برنج شرکت مي کنند.
اگر باران هاي موسمي به موقع نبارد يا دچار بي نظمي شود، از توليد محصولات کشاورزي کاسته مي گردد و کشاورزان خسارت مي بينند و به عکس نيز ريزش شديد باران هاي موسمي گاهي موجب به راه افتادن سيل و طغيان رودخانه ها در اين نواحي مي شود.
فعاليت 2:
1 – در جدول مقابل ، مشخصات بادهاي باران آور آسيا را بنويسيد از نقشه استفاده کنيد)
|
نام باد
|
مبدا وزش
|
فصل وزش
|
|
بادهاي موسمي
|
شرق و جنوب شرقيآسيا
|
تابستان
|
|
بادهاي بارانآور
|
اقيانوس اطلس
|
زمستان
|
|
بادهاي باران آور مديترانهاي
|
دريايمديترانه
|
زمستان
|
نام باد مبدا وزش فصل وزش
بادهاي موسمي شرق و جنوب شرقي آسيا تابستان
بادهاي باران آور اقيانوس اطلس زمستان
بادهاي باران آور مديترانه اي درياي مديترانه زمستان
2 – چرا آسياي مرکزي و نواحي داخلي فلات ايران و فلات آناتولي را آسياي خشک ناميده اند؟
اين سرزمين ها يا از دريا دورند يا کوه هاي بلند مانع ورود بادهاي مرطوب به داخل آن ها مي شود.
3 – با توجه به نقشه ي پراکندگي باران در آسيا و نقشه ي طبقه بندي آب و هوا در آسيا، نوع آب و هواي هر يک از نواحي زير را مشخص کنيد.
سيبري وتبت ----> سرد وخشك
عربستان ----> گرم وخشك
جنوب شرقي آسيا ----> گرم ومرطوب
آسياي مركزي ----> قاره اي يا بري
4- درباره اثرات بادهاي موسمي توضيح دهيد:
اثر مثبت: فعاليت هاي کشاورزي به اين بادها بستگي دارد.(به خصوص کشت برنج)
اثر منفي: اگر باران هاي موسمي به موقع نبارد و يا دچار بي نظمي شود از توليد محصولات کشاورزي کاسته مي گردد و کشاورزان خسارت مي بينند برعکس نيز ريزش شديد باران هاي موسمي گاهي موجب به راه افتادن سيل و طغيان رودخانه ها در اين نواحي مي شود.
درس پنجم: آسياي سبز کجاست؟ آسياي خشک کجاست؟
در درس قبل خوانديد که در آسيا چند نوع آب و هوا وجود دارد. از اين رو پوشش هاي گياهي مختلف در اين قاره متناسب با آب و هوا به وجود آمده است. اکنون راهنماي نقشه را به دقت مطالعه کنيد و به فعاليت ها پاسخ دهيد:
فعاليت :
1 – اگر از شمال آسيا به سمت جنوب حرکت کنيم، چه نوع پوشش گياهي را مشاهده خواهيم کرد؟ نام ببريد؟
توندرا، جنگل هاي مخروطي (تايگا)، جنگل هاي پهن برگ، چمنزار، استپ بياباني، ساوان ، جنگل هاي انبوه گرمسيري (استوايي)
2 – هر يک از ويژگي هاي زير مربوط به کدام نوع پوشش گياهي است؟ تايگا - استپ - توندرا - جنگل هاي پهن برگ
جنگل هاي مخروطي سرو و کاج : تايگا
خزه و گلسنگ : توندرا
گياهان خاردار که با فاصله از هم روييده اند. استپ
درختاني مانند بلوط و سپيدار . جنگل هاي پهن برگ
3 – در مجاورت اقيانوس منجمد شمالي، سيبري و استوا چه نوع پوشش گياهي وجود دارد؟
اقيانوس منجمد شمالي ، توندرا ، سيبري: تايگا، استوا، جنگل هاي انبوه گرمسيري ، ساوان
4 – نوشته ي زير درباره ي دو ناحيه ي وسيع از آسياست که از نظر پوشش گياهي با هم تفاوت زيادي دارند. با توجه به نقشه ي پوشش گياهي و آنچه که درباره ي آب و هواي اين نواحي در درس هاي گذشته خوانده ايد. متن را کامل کنيد.
آسياي سبز
در جنوب شرقي و جنوب آسيا، جنگل هاي انبوه گرمسيري روييده است ؛ زيرا اين نواحي، در معرض وزش بادهاي موسمي قرار دارند که موجب ريزش باران، فراوان در آن مي شود.
آسياي خشک
در جنوب غربي و مرکز آسياَ، بيابان هاي وسيعي مانند بيابان عربستان، بيابان ايران، بيابان گبي ، بيابان سن کيانگ، بيابان شهر وجود دارد زيرا اين نواحي يا از دريا دورند يا کوه هاي بلند مانع ورود بادهاي مرطوب به داخل آن ها مي شود.
فعاليت :
1 – اگر از شمال آسيا به سمت جنوب حرکت کنيم، چه نوع پوشش گياهي را مشاهده خواهيم کرد؟ نام ببريد؟
توندرا، جنگل هاي مخروطي (تايگا)، جنگل هاي پهن برگ، چمنزار، استپ بياباني، ساوان ، جنگل هاي انبوه گرمسيري (استوايي)
2 – هر يک از ويژگي هاي زير مربوط به کدام نوع پوشش گياهي است؟ تايگا - استپ - توندرا - جنگل هاي پهن برگ
جنگل هاي مخروطي سرو و کاج : تايگا
خزه و گلسنگ : توندرا
گياهان خاردار که با فاصله از هم روييده اند. استپ
درختاني مانند بلوط و سپيدار . جنگل هاي پهن برگ
3 – در مجاورت اقيانوس منجمد شمالي، سيبري و استوا چه نوع پوشش گياهي وجود دارد؟
اقيانوس منجمد شمالي ، توندرا ، سيبري: تايگا، استوا، جنگل هاي انبوه گرمسيري ، ساوان
4 – نوشته ي زير درباره ي دو ناحيه ي وسيع از آسياست که از نظر پوشش گياهي با هم تفاوت زيادي دارند. با توجه به نقشه ي پوشش گياهي و آنچه که درباره ي آب و هواي اين نواحي در درس هاي گذشته خوانده ايد. متن را کامل کنيد.
آسياي سبز
در جنوب شرقي و جنوب آسيا، جنگل هاي انبوه گرمسيري روييده است ؛ زيرا اين نواحي، در معرض وزش بادهاي موسمي قرار دارند که موجب ريزش باران، فراوان در آن مي شود.
آسياي خشک
در جنوب غربي و مرکز آسياَ، بيابان هاي وسيعي مانند بيابان عربستان، بيابان ايران، بيابان گبي ، بيابان سن کيانگ، بيابان شهر وجود دارد زيرا اين نواحي يا از دريا دورند يا کوه هاي بلند مانع ورود بادهاي مرطوب به داخل آن ها مي شود.
درس ششم : آيا قاره ي آسيا پرجمعيت ترين قاره جهان است؟
پراکندگي جمعيت:
به نقشه ي پراکندگي جمعيت در آسيا توجه کنيد.آيا پراکندگي جمعيت در همه جاي اين قاره يکسان است. در کدام نواحي تراکم جمعيت کمتر است؟ سيبري ، مغولستان ، هيماليا در نواحي داخلي شبه جزيره عربستان ، نواحي داخلي فلات ايران و نواحي مرکزي آسيا جمعيت کمي زندگي مي کنند؟ چرا؟ در نواحي مرتفع فلات تبت و هيماليا، به دليل سرماي طاقت فرسا، کم بودن زمين هاي کشاورزي، مشکلات حمل و نقل و تراکم جمعيت کم است. در مشرق و جنوب شرقي آسيا، تراکم جمعيت زياد است؛ براي مثال ، از حدود 212 ميليون نفر جمعيت کشور اندونزي، حدود 100 ميليون نفر، در جزيره ي کوچک جاوه و متمرکز شده اند. و اين جزيره متراکم ترين ناحيه ي کره ي زمين از نظر جمعيت است.
فعاليت :
1 – عوامل طبيعي مؤثر در پراکندگي جمعيت را در جاي مناسب خود قرار دهيد.
خاک نامساعد – جلگه هاي پست و هموار- باران فراوان – باران کم – پوشش گياهي فقير –فلات ها و قله هاي بلند – آب و هواي گرم و مرطوب – آب و هواي سرد و خشک – پوشش گياهي سرسبز – خاک آبرفتي.
پراکندگي جمعيت:
به نقشه ي پراکندگي جمعيت در آسيا توجه کنيد.آيا پراکندگي جمعيت در همه جاي اين قاره يکسان است. در کدام نواحي تراکم جمعيت کمتر است؟ سيبري ، مغولستان ، هيماليا در نواحي داخلي شبه جزيره عربستان ، نواحي داخلي فلات ايران و نواحي مرکزي آسيا جمعيت کمي زندگي مي کنند؟ چرا؟ در نواحي مرتفع فلات تبت و هيماليا، به دليل سرماي طاقت فرسا، کم بودن زمين هاي کشاورزي، مشکلات حمل و نقل و تراکم جمعيت کم است. در مشرق و جنوب شرقي آسيا، تراکم جمعيت زياد است؛ براي مثال ، از حدود 212 ميليون نفر جمعيت کشور اندونزي، حدود 100 ميليون نفر، در جزيره ي کوچک جاوه و متمرکز شده اند. و اين جزيره متراکم ترين ناحيه ي کره ي زمين از نظر جمعيت است.
فعاليت :
1 – عوامل طبيعي مؤثر در پراکندگي جمعيت را در جاي مناسب خود قرار دهيد.
خاک نامساعد – جلگه هاي پست و هموار- باران فراوان – باران کم – پوشش گياهي فقير –فلات ها و قله هاي بلند – آب و هواي گرم و مرطوب – آب و هواي سرد و خشک – پوشش گياهي سرسبز – خاک آبرفتي.
افزايش جمعيت و پيامدهاي آن:
جمعيت جهان به سرعت رو به افزايش است؛ زيرا، تعداد افرادي که به دنيا مي آيند بسيار بيش از تعداد افرادي است که از دنيا مي روند. سرشماري ها نشان مي دهند که هم اکنون جمعيت جهان به بيش از6/6 ميليارد نفر رسيده است. آيا مي دانيد سرشماري چيست؟
براي آگاهي از تعداد جمعيت يک ناحيه آن ها را سرشماري مي کنند. اگر معلم از شما بخواهد که هريک از شما وضعيت افراد خانواده ي خود را از نظر تعداد، جنسيت ، ميزان سواد، سن و ... مطالعه کرده و نتيجه را به کلاس اعلام کنيد، اين عمل شما نوعي سرشماري است.
در سرشماري يک کشور، دولت اطلاعاتي در مورد جمعيت يک روستا، يک شهر، يک استان يا کشور گردآوري مي کند. اين اطلاعات به دولت کمک مي کند تا براي نيازهاي مختلف مردم و حل مشکلات آن ها برنامه ريزي کند.
به کساني که جمعيت را سرشماري مي کنند، آمارگير مي گويند. در کشور ما ، سرشماري هر ده سال يک بار صورت مي گيرد. نخستين سرشماري در سال 1335 و تازه ترين سرشماري در سال 1375 انجام گرفته است.
جمعيت در همه ي قاره هاي جهان به طور يک سان پراکنده نشده اند. به نمودار زير توجه کنيد. پرجمعيت ترين قاره ي جهان کدام قاره ا ست؟ آسيا
چين و هند پرجمعيت ترين کشورهاي جهان:
دو کشور چين (با بيش از يک ميليارد و دويست و هفتاد ميليون نفر) و هند ( با بيش از يک ميليارد نفر) پرجمعيت ترين کشورهاي جهان هستند که در قاره ي آسيا واقع شده اند. جمعيت اين دو کشور بر روي هم ⅓ جمعيت جهان را تشکيل مي دهد.
اين دو کشور با جمعيت زيادي مواجه هستند. اين امر مشکلات زيادي را براي مردم اين کشورها به وجود مي آورد. براي مثال تأمين مخارج و تهيه ي مسکن فرزندان براي پدران و مادران بسيار دشوار است.
در برخي از شهرهاي هند نظير کلکته، مدْرَس، و دهلي هزاران نفر تمام عمر را در کنار خيابان ها زندگي مي کنند. انسان از ديدن زندگي اين مردم فقير بسيار اندوهگين مي شود. جمعيت زياد هند موجب شده است که در اين کشور فقر، کمبود غذا و سوء تغذيه، کمبود وسايل بهداشتي و درماني، کمبود آب آشاميدني، کمبود مسکن، مدرسه و ... به وجود بيايد.
دولت هند امروزه به خانواده ها توصيه مي کند که فقط دو بچه داشته باشند تا زندگي آن ها بهتر شود. به نظر شما، چه تعداد بچه براي يک خانواده کافي است؟
درس هفتم : مردم قاره ي آسيا چه نژاد، زبان و ادياني دارند؟
نژاد : مردم آسيا از نژادهاي مختلف هستند و به زبان هاي گوناگون صحبت مي کنند. اکثر آسيايي ها از تيره هاي زرد پوست و بقيه از تيره هاي دو رگه به وجود آمده است. با استفاده از شکل 21 مي توانيد نژادهاي مختلف و سرزمين هاي محل سکونت هر نژاد را بشناسيد.
زبان:
مردم آسيا به صدها لهجه و زبان حرف مي زنند. در شکل 21، همه زبان هاي آسيا معرفي نشده اند ولي شما مي توانيد نام بعضي از زبان هايي که تعداد زيادي از مردم به آن ها تکلم مي کنند بشناسيد.
اديان :
آيا مي دانيد چه دين هاي بزرگي در جهان وجود دارد و نام هر يک چيست؟ کدام دين ها در قاره ي آسيا ظهور کرده اند؟ آسيا مهد اديان بزرگ جهان است. برخي از اين دين ها مانند دين يهود، مسيحيت و اسلام دين هاي الهي هستند و در سراسر جهان انتشار يافته اند اما برخي ديگر مانند آيين هاي بودايي و برهمايي در خارج از قاره ي آسيا پيروان چنداني ندارند. اديان بزرگ آسيا نقش مهمي در پي ريزي تمدن هاي مختلف در اين قاره داشته اند.
به نقشه توجه کنيد. دين هاي بزرگ آسيا که پيروان زيادي دارند عبارتند از : 1 – دين اسلام و در آسياي غربي 2 – آيين برهمايي د رهند ، 3 – آيين بودايي در شرق دور (آسياي شرقي)
مکه شهر مقدس مسلمانان و بيت المقدس شهر مقدس مسلمانان، مسيحيان و يهوديان است. شهر مقدس برهماييان بنارس و شهر مقدس بوداييان لهاساست.
فعاليت :
1- اکثر مردم آسيا از چه نژادي هستند؟
نژاد زردپوستان
2 – جدول مربوط به دين هاي بزرگ قاره ي ا سيا را کامل کنيد.
زبان:
مردم آسيا به صدها لهجه و زبان حرف مي زنند. در شکل 21، همه زبان هاي آسيا معرفي نشده اند ولي شما مي توانيد نام بعضي از زبان هايي که تعداد زيادي از مردم به آن ها تکلم مي کنند بشناسيد.
اديان :
آيا مي دانيد چه دين هاي بزرگي در جهان وجود دارد و نام هر يک چيست؟ کدام دين ها در قاره ي آسيا ظهور کرده اند؟ آسيا مهد اديان بزرگ جهان است. برخي از اين دين ها مانند دين يهود، مسيحيت و اسلام دين هاي الهي هستند و در سراسر جهان انتشار يافته اند اما برخي ديگر مانند آيين هاي بودايي و برهمايي در خارج از قاره ي آسيا پيروان چنداني ندارند. اديان بزرگ آسيا نقش مهمي در پي ريزي تمدن هاي مختلف در اين قاره داشته اند.
به نقشه توجه کنيد. دين هاي بزرگ آسيا که پيروان زيادي دارند عبارتند از : 1 – دين اسلام و در آسياي غربي 2 – آيين برهمايي د رهند ، 3 – آيين بودايي در شرق دور (آسياي شرقي)
مکه شهر مقدس مسلمانان و بيت المقدس شهر مقدس مسلمانان، مسيحيان و يهوديان است. شهر مقدس برهماييان بنارس و شهر مقدس بوداييان لهاساست.
فعاليت :
1- اکثر مردم آسيا از چه نژادي هستند؟
نژاد زردپوستان
2 – جدول مربوط به دين هاي بزرگ قاره ي ا سيا را کامل کنيد.
|
نامدين
|
محل انتشار
|
نام شهر مقدس
|
|
برهمايي
|
هند
|
بنارس
|
|
اسلام
|
آسياي غربي
|
مكه - بيت المقدس
|
|
بودايي
|
آسياي شرقي
|
لهاسا
|
نام دين محل انتشار نام شهر مقدس
برهمايي هند بنارس
اسلام آسياي غربي مكه - بيت المقدس
بودايي آسياي شرقي لهاسا
درس هشتم:
مهم ترين ويژگي اقتصادي قاره ي آسيا چيست؟
قاره ي آسيا از نظر معادن و منابع زير زميني به ويژه، نفت ، گاز و زغال سنگ بسيار غني است. مهم ترين کشور صنعتي کشور آسيا ژاپن است و پس از آن مي توان کره ي جنوبي، چين و تايوان را نام برد.
کالاهاي صنعتي که در کارخانه هاي اين کشورها توليد مي شود در سراسر جهان صادر مي گردد. جمعيت زيادي از مردم اين قاره ي در بخش کشاورزي فعاليت دارند و درآمد آن ها از اين راه تأمين مي شود. مثلاً کشورهاي جنوبي شرقي آسيا توليد کنندگان عمده ي برنج جهان اند.
کشاورزي در آسيا با چه مشکلاتي روبه روست؟
همان طور که مي دانيد رشد جمعيت در کشورهاي شرق و جنوب شرق و منطقه خاورميانه بسيار زياد است؛ بنابراين، نياز به مواد غذايي در آسيا روز به روز بيشتر مي شود؛ از اين رو، کشورهاي آسيايي مي کوشند براي تأمين غذاي مردم با به کارگيري شيوه هاي جديد و استفاده از ابزار آلات صنعتي ميزان توليدات کشاورزي را بالا ببرند.
تعداد جمعيت روستانشين در آسيا بيشتر از جمعيت شهر نشين است اما با صنعتي شدن کشورها، روز به روز مهاجرت از روستاها به شهرها بيشتر مي شود و عده زيادي کار کشاورزي را رها مي کنند. و در کارخانه ها و مراکز خدماتي شهرها مشغول به کار مي شوند. از اين رو تعداد شهرهاي پرجمعيت چند ميليوني در حال افزايش است.
اغلب کشورهاي آسيا با اقيانوس ها و درياها ارتباط دارند. از اين رو، بازرگاني و تجارت بيشتر کشورها از طريق حمل و نقل دريايي صورت مي گيرد. صنعت ماهي گيري نيز در آسيا رونق دارد.
آسيا داراي جاذبه هاي گردشگري فراواني چون مراکز زيارتي، تفريحي و طبيعي است. هر ساله هزاران نفر، از جاذبه هاي جهانگردي کشورهاي آسيايي ديدن مي کنند. به نظر شما ، جذب جهانگرد چه تأثيري در اقتصادي کشورها دارد؟ بحث کنيد.
فعاليت :
1 – مهم ترين کشورهاي صنعتي آسيا کدام کشورها هستند؟
ژاپن ، کره ي جنوبي ، چين ، تايوان
2 – چرا تعداد شهرهاي پرجمعيت در آسيا روز به روز افزايش مي يابد؟
زيرا با صنعتي شدن کشورها، روز به روز مهاجرت از روستاها به شهرها بيشتر مي شود و عده زيادي کار کشاورزي را رها مي کنند و در کارخانه ها و مراکز خدماتي شهرها مشغول به کار مي شوند. از اين رو تعداد شهرهاي پرجمعيت چند ميليوني در حال افزايش است.
3- آيا مي توانيد سه مورد از جاذبه هاي جهانگردي در آسيا را نام ببريد؟
تاج محل دراگراي هند، ديوار بزرگ چين شهر ممنوعه در چين.
4 – بر روي نقشه ي سياسي آسيا، کشورهاي چين، هند ، عربستان ، ژاپن ، ترکيه ، يمن ، افغانستان ، قزاقستان را پيدا کنيد و با علامت * مشخص نمائيد.
به عهده دانش آموز
مهم ترين ويژگي اقتصادي قاره ي آسيا چيست؟
قاره ي آسيا از نظر معادن و منابع زير زميني به ويژه، نفت ، گاز و زغال سنگ بسيار غني است. مهم ترين کشور صنعتي کشور آسيا ژاپن است و پس از آن مي توان کره ي جنوبي، چين و تايوان را نام برد.
کالاهاي صنعتي که در کارخانه هاي اين کشورها توليد مي شود در سراسر جهان صادر مي گردد. جمعيت زيادي از مردم اين قاره ي در بخش کشاورزي فعاليت دارند و درآمد آن ها از اين راه تأمين مي شود. مثلاً کشورهاي جنوبي شرقي آسيا توليد کنندگان عمده ي برنج جهان اند.
کشاورزي در آسيا با چه مشکلاتي روبه روست؟
همان طور که مي دانيد رشد جمعيت در کشورهاي شرق و جنوب شرق و منطقه خاورميانه بسيار زياد است؛ بنابراين، نياز به مواد غذايي در آسيا روز به روز بيشتر مي شود؛ از اين رو، کشورهاي آسيايي مي کوشند براي تأمين غذاي مردم با به کارگيري شيوه هاي جديد و استفاده از ابزار آلات صنعتي ميزان توليدات کشاورزي را بالا ببرند.
تعداد جمعيت روستانشين در آسيا بيشتر از جمعيت شهر نشين است اما با صنعتي شدن کشورها، روز به روز مهاجرت از روستاها به شهرها بيشتر مي شود و عده زيادي کار کشاورزي را رها مي کنند. و در کارخانه ها و مراکز خدماتي شهرها مشغول به کار مي شوند. از اين رو تعداد شهرهاي پرجمعيت چند ميليوني در حال افزايش است.
اغلب کشورهاي آسيا با اقيانوس ها و درياها ارتباط دارند. از اين رو، بازرگاني و تجارت بيشتر کشورها از طريق حمل و نقل دريايي صورت مي گيرد. صنعت ماهي گيري نيز در آسيا رونق دارد.
آسيا داراي جاذبه هاي گردشگري فراواني چون مراکز زيارتي، تفريحي و طبيعي است. هر ساله هزاران نفر، از جاذبه هاي جهانگردي کشورهاي آسيايي ديدن مي کنند. به نظر شما ، جذب جهانگرد چه تأثيري در اقتصادي کشورها دارد؟ بحث کنيد.
فعاليت :
1 – مهم ترين کشورهاي صنعتي آسيا کدام کشورها هستند؟
ژاپن ، کره ي جنوبي ، چين ، تايوان
2 – چرا تعداد شهرهاي پرجمعيت در آسيا روز به روز افزايش مي يابد؟
زيرا با صنعتي شدن کشورها، روز به روز مهاجرت از روستاها به شهرها بيشتر مي شود و عده زيادي کار کشاورزي را رها مي کنند و در کارخانه ها و مراکز خدماتي شهرها مشغول به کار مي شوند. از اين رو تعداد شهرهاي پرجمعيت چند ميليوني در حال افزايش است.
3- آيا مي توانيد سه مورد از جاذبه هاي جهانگردي در آسيا را نام ببريد؟
تاج محل دراگراي هند، ديوار بزرگ چين شهر ممنوعه در چين.
4 – بر روي نقشه ي سياسي آسيا، کشورهاي چين، هند ، عربستان ، ژاپن ، ترکيه ، يمن ، افغانستان ، قزاقستان را پيدا کنيد و با علامت * مشخص نمائيد.
به عهده دانش آموز
درس نهم : آيا قاره ي آفريقا فلات وسيع و کم ارتفاعي است؟
قاره ي آفريقا از نظر وسعت، سومين خشکي بزرگ جهان است. در اين قاره شگفت انگيزترين پديده هاي طبيعي همچون وسيع ترين بيابان ها يعني صحراي بزرگ آفريقا، جنگل هاي انبوه و انواع گوناگون جانوران ورودهاي پرآب وجود دارد.
موقعيت:
به نقشه توجه کنيد. قاره ي آفريقا بين کدام يک از اقيانوس ها قرار گرفته است؟ اين قاره ي ا ز کدام طرف به قاره هاي آسيا و اروپا متصل شده است؟ همان طور که ديديد، قاره ي آفريقا از سواحل درياي مديترانه تا دماغه ي اميدنيک امتداد يافته است. آفريقا به وسيله درياي مديترانه از اروپا به وسيله درياي سرخ از آسيا جدا شده است. اما اين فاصله هيچ گاه موجب جدايي مردم اين سه قاره ا ز يک ديگر نبوده است.
ناهمواري هاي آفريقا:
آفريقا فلاتي وسيع و کم ارتفاع است و در آن چين خوردگي ها و کوه هاي بلند کمتر ديده مي شود.به نقشه، ناهمواري هاي آفريقا دقت کنيد. آيا مي دانيد تنها چين خوردگي مهم آفريقا در شمال غربي اين قاره چه نام دارد؟ قله هاي مرتفع آفريقا کليمانجارو (5900) متر و کنيا(5200) متر را روي نقشه پيدا کنيد.
آفريقا سرزمين گسله ها و شکستگي ها: در شرق آفريقا، درياچه هاي زيادي وجود دارد که از مناظر زييابيي برخوردارند. علت تشکيل اين درياچه ها ، اغلب فرونشستن زمين يا شکستگي هاي بزرگ در پوسته ي زمين بوده است. به اين شکستگي هاي پوسته ي زمين گسل مي گويند. گودال هايي که بر اثر شکست ها پديدار مي شوند از آب پر شده و درياچه ها را به وجود مي آورند. اين شکستگي ها يا گسل ها همچنين باعث به وجود آمدن آبشارها و تنداب هاي بسيار در آفريقا شده است.
کناره هاي بدون بريدگي: به سواحل اين قاره دقت کنيد.چه تفاوتي با سواحل قاره ي ا سيا دارد؟ همان طور که مي بينيد بيشتر سواحل و کناره هاي آفريقا صاف و بدون بريدگي (خليج) است. به همين جهت، کناره هاي اين قاره براي پهلو گرفتن کشتي ها و ساختن بندرها چندان مناسب نيست.
جلگه هاي آفريقا:
رودهاي نيل ، کنگو، نيجر، ارانژ و زامبز در مسير خود به خصوص در جاهايي که به دريا مي ريزند، آبرفت هاي خود را گسترده و جلگه ها و دلتاهايي ايجاد کرده اند.
فعاليت :
1 – باتوجه به راهنماي نقشه تمام پديده هاي طبيعي را روي نقشه بنويسيد.
قاره ي آفريقا از نظر وسعت، سومين خشکي بزرگ جهان است. در اين قاره شگفت انگيزترين پديده هاي طبيعي همچون وسيع ترين بيابان ها يعني صحراي بزرگ آفريقا، جنگل هاي انبوه و انواع گوناگون جانوران ورودهاي پرآب وجود دارد.
موقعيت:
به نقشه توجه کنيد. قاره ي آفريقا بين کدام يک از اقيانوس ها قرار گرفته است؟ اين قاره ي ا ز کدام طرف به قاره هاي آسيا و اروپا متصل شده است؟ همان طور که ديديد، قاره ي آفريقا از سواحل درياي مديترانه تا دماغه ي اميدنيک امتداد يافته است. آفريقا به وسيله درياي مديترانه از اروپا به وسيله درياي سرخ از آسيا جدا شده است. اما اين فاصله هيچ گاه موجب جدايي مردم اين سه قاره ا ز يک ديگر نبوده است.
ناهمواري هاي آفريقا:
آفريقا فلاتي وسيع و کم ارتفاع است و در آن چين خوردگي ها و کوه هاي بلند کمتر ديده مي شود.به نقشه، ناهمواري هاي آفريقا دقت کنيد. آيا مي دانيد تنها چين خوردگي مهم آفريقا در شمال غربي اين قاره چه نام دارد؟ قله هاي مرتفع آفريقا کليمانجارو (5900) متر و کنيا(5200) متر را روي نقشه پيدا کنيد.
آفريقا سرزمين گسله ها و شکستگي ها: در شرق آفريقا، درياچه هاي زيادي وجود دارد که از مناظر زييابيي برخوردارند. علت تشکيل اين درياچه ها ، اغلب فرونشستن زمين يا شکستگي هاي بزرگ در پوسته ي زمين بوده است. به اين شکستگي هاي پوسته ي زمين گسل مي گويند. گودال هايي که بر اثر شکست ها پديدار مي شوند از آب پر شده و درياچه ها را به وجود مي آورند. اين شکستگي ها يا گسل ها همچنين باعث به وجود آمدن آبشارها و تنداب هاي بسيار در آفريقا شده است.
کناره هاي بدون بريدگي: به سواحل اين قاره دقت کنيد.چه تفاوتي با سواحل قاره ي ا سيا دارد؟ همان طور که مي بينيد بيشتر سواحل و کناره هاي آفريقا صاف و بدون بريدگي (خليج) است. به همين جهت، کناره هاي اين قاره براي پهلو گرفتن کشتي ها و ساختن بندرها چندان مناسب نيست.
جلگه هاي آفريقا:
رودهاي نيل ، کنگو، نيجر، ارانژ و زامبز در مسير خود به خصوص در جاهايي که به دريا مي ريزند، آبرفت هاي خود را گسترده و جلگه ها و دلتاهايي ايجاد کرده اند.
فعاليت :
1 – باتوجه به راهنماي نقشه تمام پديده هاي طبيعي را روي نقشه بنويسيد.
2 – اگر بخواهيد با کشتي از آب هاي اقيانوس هند به بندر العيون در کنار اقيانوس اطلس سفر کنيد و کوتاه ترين مسير را انتخاب کنيد از کدام مسيرها و مکان ها بايد بگذرد؟ نام ببريد.
تنگه باب المندب ، درياي سرخ، کانال سوئز، درياي مديترانه، تنگه جبل الطارق ، بندرالعيون
3 – خط استوا از کجاي آفريقا عبور مي کند؟ نام مدار رأس السرطان و رأس الجدي را روي نقشه بنويسيد.
خط استوا تقريباً از وسط قاره ي ا فريقا مي گذرد
4 – چرا کناره هاي آفريقا براي پهلو گرفتن کشتي و ساختن بندر چندان مناسب نيست؟
سواحل کناره هاي آفريقا صاف و بدون بريدگي (خليج) است.
5- نام طويل ترين رود جهان که در قاره ي آفريقا جريان دارد، چيست؟
رود نيل
درس دهم : آفريقاي سبز کجاست؟ آفريقاي خشک کجاست؟
آفريقا قاره اي گرم و بدون زمستان است.
مي دانيد که خط استوا تقريباً از وسط قاره ي ا فريقا مي گذرد. چون خورشيد در طول سال در مناطق استوايي و اطراف آن تا مدار رأس السرطان و رأس الجدي تقريباً عمود مي تابد، به همين سبب ، آفريقا قاره اي با آب و هواي گرم است و در بيشتر قسمت هاي آن زمستان ديده نمي شود.
به شکل شماره 35 توجه کنيد.
خط استوا و اطراف آن داراي آب و هواي گرم و مرطوب است. در اين منطقه، باران فراوان مي بارد اما هر چه از منطقه ي استوايي به سمت شمال يا جنوب آفريقا پيش برويم، از ميزان رطوبت و باران کاسته شده و کم کم به آب و هواي گرم و خشک تبديل مي شود. اين نوع آب و هوا در صحراي بزرگ آفريقا در شمال و در بيابان کالاهاري در جنوب ديده مي شود.
شمال آفريقا در مجاورت درياي مديترانه و بخش هايي از جنوب آفريقا آب و هواي معتدل مديترانه اي دارد. در کوهستآن هاي بلند آفريقا نيز آب و هواي کوهستاني مشاهده مي شود.
پوشش گياهي:
پوشش گياهي در آفريقا به آب و هوا و به خصوص ميزان ريزش باران بستگي دارد. انواع مهم پوشش گياهي قاره ي ا فريقا عبارت اند از :
جنگل هاي انبوه گرمسيري: در مجاورت خط استوا و به ويژه حوضه ي رود کنگو، گرماي شديد و باران هاي فراوان، جنگل هاي انبوهي به وجود آورده است. در اين منطقه رشد گياهان هرگز متوقف نمي شود. به اين قسمت آفريقاي سبز مي گويند.
ساوان: هر چه از بخش جنگل هاي انبوه به طرف شمال يا جنوب پيش برويم، از ميزان بارندگي کاسته مي شود و به منطقه اي مي رسيم که داراي دو فصل باراني و خشک است. اين منطقه محل رويش علفزارهاي بلند(ساوان) در آفريقاست. ساوان پوشش گياهي از علف هاي بلند است که در بين آن ها در ختچه هاي پراکنده ديده مي شود.
علفزارهاي ساوان در فصل پر باران خيلي سريع رشد مي کنند و سرسبز مي شوند و کشاورزي رواج مي يابد ولي وقتي فصل باراني پايان مي يابد، زمين و درختان، سرسبز خود را از دست مي دهند.
در ساوان هاي آفريقا، علف خوار و گوشت خوار تنومند چون فيل، زرافه ، گورخر آفريقايي، شير و ببر زندگي مي کنند. براي حفظ نسل اين جانوران ، مناطق بزرگ حفاظت شده اي احداث کرده اند که شکار در آن ها ممنوع است.
استپ بياباني : در شمال و جنوب ساوان، به علت کمي ريزش باران، به مناطق بياباني مي رسيم. بيابآن ها در نيم کره ي شمالي وسعت بيشتري دارد و اغلب زمين ها برهنه از پوشش گياهي است. البته در حاشيه ي اين بيابآن ها و نيز برخي از نواحي بخش هاي آن استپ ديده مي شود.
فعاليت :
1 – چرا آفريقا قاره اي گرم و بي زمستان است.
خط استوا تقريباً از وسط قاره ي ا فريقا مي گذرد و چون خورشيد در طول سال در مناطق استوايي و اطراف آن تا مدار رأس السرطان و رأس الجدي تقريباً عمود مي تابد به همين دليل آفريقا قاره اي با آب و هواي گرم است و در بيشتر قسمت هاي آن زمستان ديده نمي شود.
2 – هر يک از پوشش هاي گياهي زير مربوط به کدام نواحي است؟
ساوان ، جنگل هاي انبوه گرمسيري، استپ
- ناحيه اي که در آن باران کم و تبخير شديد است : استپ
- حوضه رود کنگو در مجاورت استوا: جنگل هاي انبوه گرمسيري
- ناحيه اي که داراي يک فصل باراني و يک فصل خشک است : ساوان
3 – در مقابل عبارت صحيح، حرف «ص» و در مقابل عبارت غلط، حرف «غ» بگذاريد.
وسعت بيابآن ها در شکل آفريقا بيشتر است. (صحيح)
در مجاورت استوا گرما شديد است و باران کمي مي بارد (غلط)
مي دانيد که خط استوا تقريباً از وسط قاره ي ا فريقا مي گذرد. چون خورشيد در طول سال در مناطق استوايي و اطراف آن تا مدار رأس السرطان و رأس الجدي تقريباً عمود مي تابد، به همين سبب ، آفريقا قاره اي با آب و هواي گرم است و در بيشتر قسمت هاي آن زمستان ديده نمي شود.
به شکل شماره 35 توجه کنيد.
خط استوا و اطراف آن داراي آب و هواي گرم و مرطوب است. در اين منطقه، باران فراوان مي بارد اما هر چه از منطقه ي استوايي به سمت شمال يا جنوب آفريقا پيش برويم، از ميزان رطوبت و باران کاسته شده و کم کم به آب و هواي گرم و خشک تبديل مي شود. اين نوع آب و هوا در صحراي بزرگ آفريقا در شمال و در بيابان کالاهاري در جنوب ديده مي شود.
شمال آفريقا در مجاورت درياي مديترانه و بخش هايي از جنوب آفريقا آب و هواي معتدل مديترانه اي دارد. در کوهستآن هاي بلند آفريقا نيز آب و هواي کوهستاني مشاهده مي شود.
پوشش گياهي:
پوشش گياهي در آفريقا به آب و هوا و به خصوص ميزان ريزش باران بستگي دارد. انواع مهم پوشش گياهي قاره ي ا فريقا عبارت اند از :
جنگل هاي انبوه گرمسيري: در مجاورت خط استوا و به ويژه حوضه ي رود کنگو، گرماي شديد و باران هاي فراوان، جنگل هاي انبوهي به وجود آورده است. در اين منطقه رشد گياهان هرگز متوقف نمي شود. به اين قسمت آفريقاي سبز مي گويند.
ساوان: هر چه از بخش جنگل هاي انبوه به طرف شمال يا جنوب پيش برويم، از ميزان بارندگي کاسته مي شود و به منطقه اي مي رسيم که داراي دو فصل باراني و خشک است. اين منطقه محل رويش علفزارهاي بلند(ساوان) در آفريقاست. ساوان پوشش گياهي از علف هاي بلند است که در بين آن ها در ختچه هاي پراکنده ديده مي شود.
علفزارهاي ساوان در فصل پر باران خيلي سريع رشد مي کنند و سرسبز مي شوند و کشاورزي رواج مي يابد ولي وقتي فصل باراني پايان مي يابد، زمين و درختان، سرسبز خود را از دست مي دهند.
در ساوان هاي آفريقا، علف خوار و گوشت خوار تنومند چون فيل، زرافه ، گورخر آفريقايي، شير و ببر زندگي مي کنند. براي حفظ نسل اين جانوران ، مناطق بزرگ حفاظت شده اي احداث کرده اند که شکار در آن ها ممنوع است.
استپ بياباني : در شمال و جنوب ساوان، به علت کمي ريزش باران، به مناطق بياباني مي رسيم. بيابآن ها در نيم کره ي شمالي وسعت بيشتري دارد و اغلب زمين ها برهنه از پوشش گياهي است. البته در حاشيه ي اين بيابآن ها و نيز برخي از نواحي بخش هاي آن استپ ديده مي شود.
فعاليت :
1 – چرا آفريقا قاره اي گرم و بي زمستان است.
خط استوا تقريباً از وسط قاره ي ا فريقا مي گذرد و چون خورشيد در طول سال در مناطق استوايي و اطراف آن تا مدار رأس السرطان و رأس الجدي تقريباً عمود مي تابد به همين دليل آفريقا قاره اي با آب و هواي گرم است و در بيشتر قسمت هاي آن زمستان ديده نمي شود.
2 – هر يک از پوشش هاي گياهي زير مربوط به کدام نواحي است؟
ساوان ، جنگل هاي انبوه گرمسيري، استپ
- ناحيه اي که در آن باران کم و تبخير شديد است : استپ
- حوضه رود کنگو در مجاورت استوا: جنگل هاي انبوه گرمسيري
- ناحيه اي که داراي يک فصل باراني و يک فصل خشک است : ساوان
3 – در مقابل عبارت صحيح، حرف «ص» و در مقابل عبارت غلط، حرف «غ» بگذاريد.
وسعت بيابآن ها در شکل آفريقا بيشتر است. (صحيح)
در مجاورت استوا گرما شديد است و باران کمي مي بارد (غلط)
درس يازدهم: از جمعيت ، نژاد، زبان و دين مردم قاره ي آفريقا چه مي دانيد؟
جمعيت: يک بارديگر به نمودار مقايسه اي جمعيت قاره ها در درس ششم توجه کنيد. هر چند جمعيت آفريقا نسبت به وسعت آن کم است اما چون زاد و ولد در اين قاره زياد است، روزبروز بر تعداد جمعيت آن افزوده مي شود.
در طول ساليان دراز، عواملي چون وقوع جنگهاي داخلي، عدم رعايت بهداشت، شيوع بيماري هاي مختلف، خشک سالي هاي پي در پي و کمبود مواد غذايي از افزايش جمعيت در اين قاره جلوگيري کرده است.
به نقشه ي پراکندگي جمعيت در قاره ي ا فريقا توجه کنيد. آيا جمعيت در همه جاي آفريقا يک سان پراکنده شده است؟ آيا بخش هاي وسيعي از آفريقا کم جمعيت يا خالي از جمعيت است ؟ کدام نواحي ؟
نژاد: بيشتر مردم آفريقا از نژاد سياه هستند. مردم شمال صحراي بزرگ آفريقا و بخش کوچکي از جنوب اين قاره سفيد پوست اند.
زبان : مردم آفريقا يا به زبان کشورهايي که قبلاً تحت نفوذ و استعمار آن ها بوده اند( زبان فرانسوي، انگليسي و ...) يا به زبان هاي محلي خودشان صحبت مي کنند ساکنان کشورهاي شمال صحراي بزرگ آفريقا به زبان عربي حرف مي زنند.
دين : بيشتر مردم کشورهاي شمال آفريقا مسلمان اند. و مردم ساير مناطق آفريقا اغلب به دين مسيح يا مذاهب ابتدايي اعتقاد دارند.
فعاليت :
1 – در گذشته چه عواملي از افزايش جمعيت و قاره ي ا فريقا جلوگيري مي کرد؟
عواملي چون وقوع جنگ هاي داخلي ، عدم رعايت بهداشت، شيوع بيماريهاي مختلف، خشک سالي هاي پي در پي و کمبود مواد غذايي از افزايش جمعيت در اين قاره ي جلوگيري کرده است.
2 – با استفاده از نقشه ي پراکندگي جمعيت (شکل 38) نواحي پرجمعيت آفريقا و نواحي کم جمعيت را مشخص کنيد.
حوضه ي رود کنگو : پرجمعيت
دره ي رود نيل : پرجمعيت
کناره هاي خليج گينه : پرجمعيت
صحراي بزرگ آفريقا : كم جمعيت
کناره هاي شمالي غربي : پرجمعيت
بيابان کالاهاري :كم جمعيت
2- چه عواملي موجب تراکم جمعيت در دلتاي رود نيل و پراکندگي جمعيت در صحراي آفريقا شده است؟
زمين هاي حاصلخيز، کشت محصولات مختلفي چون پنبه . آب و هواي معتدل کناره هاي رود نيل، موجب تراکم جمعيت در اين ناحيه و در صحراي آفريقا به دليل خشکسالي و گرماي شديد و نبود باران و خاک حاصلخيز شرايط زندگي بدتر است و در نتيجه جمعيت پراکنده تر هستند.
4 – با استفاده از شکل 41، چند کشور آفريقايي مسلمان را نام ببريد. کشورهاي مسلمان آفريقا بيشتر در کدام بخش اين قاره قرار دارند؟
ليبي، الجزاير، مصر، سودان، موريتاني ، .... شمالي
درس دوازدهم: قاره ي آفريقا صادر کننده ي مواد اوليه معدني و کشاورزي است
قاره ي آفريقا صادر کننده ي مواد اوليه معدني و کشاورزي است
آفريقا از نظر منابع طبيعي قاره اي ثروتمند است. در اين قاره معادن نفت، طلا، الماس، مس و نيز جنگل هاي عظيم فراواني وجود دارد. اقتصاد ودرآمد آفريقا بيشتر بر پايه ي کشاورزي و دامپروري استوار است. از نظر کشاورزي محصولات استوايي گرمسيري چون قهوه، کاکائو، و کائوچو در اين قاره توليد مي شود و در دره ي نيل کشت پنبه رونق دارد. اين محصولات معدني و کشاورزي اکثراً به خارج از آفريقا صادر مي شود؛ از اين رو مي توان گفت آفريقا بيشتر تأمين کننده ي مواد اوليه براي کارخانه ها و مراکز صنعتي ديگر کشورهاي جهان است چون در خود آفريقا صنعت پيشرفت چنداني نکرده است.
قاره ي آفريقا ساليان دراز تحت نفوذ و استعمار کشورهاي اروپايي قرار داشته و استعمارگران با غارت منابع و ثروتهاي عظيم آن، مانع توسعه و پيشرفت کشورهاي اين قاره يشده اند.
امروزه همه ي کشورهاي آفريقايي به استقلال رسيده و به عضويت سازمان ملل متحد درآمده اند. ملت هاي آفريقا امروز سعي مي کنند موانع و مشکلات خود را حل کنند و به توسعه پيشرفت و بهبود شرايط زندگي دست يابند.
همان طور که خوانديد، هر چند جمعيت آفريقا نسبت به وسعت آن کم است اما متأسفانه رشد جمعيت در اين قاره بسيار سريع است و فقر و خشک سالي هاي پياپي، مشکلات زيادي از جهت تأمين غذ<
قاره ي آفريقا صادر کننده ي مواد اوليه معدني و کشاورزي است
آفريقا از نظر منابع طبيعي قاره اي ثروتمند است. در اين قاره معادن نفت، طلا، الماس، مس و نيز جنگل هاي عظيم فراواني وجود دارد. اقتصاد ودرآمد آفريقا بيشتر بر پايه ي کشاورزي و دامپروري استوار است. از نظر کشاورزي محصولات استوايي گرمسيري چون قهوه، کاکائو، و کائوچو در اين قاره توليد مي شود و در دره ي نيل کشت پنبه رونق دارد. اين محصولات معدني و کشاورزي اکثراً به خارج از آفريقا صادر مي شود؛ از اين رو مي توان گفت آفريقا بيشتر تأمين کننده ي مواد اوليه براي کارخانه ها و مراکز صنعتي ديگر کشورهاي جهان است چون در خود آفريقا صنعت پيشرفت چنداني نکرده است.
قاره ي آفريقا ساليان دراز تحت نفوذ و استعمار کشورهاي اروپايي قرار داشته و استعمارگران با غارت منابع و ثروتهاي عظيم آن، مانع توسعه و پيشرفت کشورهاي اين قاره يشده اند.
امروزه همه ي کشورهاي آفريقايي به استقلال رسيده و به عضويت سازمان ملل متحد درآمده اند. ملت هاي آفريقا امروز سعي مي کنند موانع و مشکلات خود را حل کنند و به توسعه پيشرفت و بهبود شرايط زندگي دست يابند.
همان طور که خوانديد، هر چند جمعيت آفريقا نسبت به وسعت آن کم است اما متأسفانه رشد جمعيت در اين قاره بسيار سريع است و فقر و خشک سالي هاي پياپي، مشکلات زيادي از جهت تأمين غذ<
آمار
وب سایت: